توقف جهانی عرضه ارزهای دیجیتال ملی

در سال ۲۰۲۵، عرضه ارزهای دیجیتال ملی (CBDC) در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در اقتصادهای پیشرفته، با موانعی جدی روبرو شده است. این توقف نشان‌دهنده بازنگری عمیق بانک‌های مرکزی در مورد ریسک‌ها و مزایای ورود به این عرصه است. ترکیبی از عدم قطعیت اقتصادی، چالش‌های نظارتی، و نگرانی‌ها از آمادگی بازار، بانک‌های مرکزی را بر آن داشته تا خطرات ورود به فضای ارزهای دیجیتال دولتی را دوباره ارزیابی کنند. این تغییر رویکرد، چشم‌انداز مالی جهانی و آیندهٔ تحولات در حوزهٔ وب۳ را تحت تأثیر قرار داده است.

چالش‌های نظارتی، اقتصادی و پذیرش عمومی

یکی از نگرانی‌های کلیدی که پشت این کندی قرار دارد، عدم قطعیت نظارتی پیرامون استیبل‌کوین‌ها است. با ظهور و گسترش استیبل‌کوین‌ها، بسیاری از بانک‌های مرکزی نیاز به راه‌اندازی ارزهای دیجیتال ملی خود را زیر سؤال برده‌اند. کشورهایی مانند کره‌جنوبی تمرکز خود را به سمت قانون‌گذاری استیبل‌کوین‌ها معطوف کرده‌اند، در حالی که بریتانیا در حال بررسی این موضوع است که آیا راه‌حل‌های خصوصی می‌توانند بدون نیاز به یک سیستم کاملاً دولتی، اهداف مشابهی را برآورده سازند. این موضوع مستقیماً به ثبات‌بخشی بازار دارایی‌های دیجیتال و ایجاد چارچوب‌های امنیتی برای کاربران مرتبط است.

از منظر اقتصادی، هزینه‌ها و پیچیدگی‌های راه‌اندازی یک ارز دیجیتال ملی در شرایطی که سیستم‌های موجود به خوبی به وظیفه خود عمل می‌کنند، به سختی قابل توجیه است. در کشورهایی مانند کره‌جنوبی و بریتانیا، دولت‌ها تصمیم گرفته‌اند منابع خود را به جای توسعه ارزهای دیجیتال، به مسائل اقتصادی حیاتی‌تر دیگری اختصاص دهند. علاوه بر این، برخی بانک‌های مرکزی نگران پذیرش عمومی هستند و می‌ترسند که CBDCها با استقبال کند یا مقاومت شهروندانی که به سیستم‌های بانکداری سنتی عادت کرده‌اند، مواجه شوند. برای موفقیت، رابط کاربری ساده و حفاظت قوی از حریم خصوصی برای جلوگیری از مواردی مانند فیشینگ یا از دست رفتن اعتماد عمومی ضروری است.

تضاد رویکردها: از توقف تا تسریع

در حالی که تأخیر در پروژه‌های CBDC در سال ۲۰۲۵ خبرساز شده است، این یک روند فراگیر و یکسان نیست. در حقیقت، بسیاری از بازارهای نوظهور، به‌ویژه در خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا، توسعه CBDC را تسریع بخشیده‌اند. در این بازارها، ارزهای دیجیتال می‌توانند به تقویت شمول مالی کمک کنند و دسترسی به خدمات مالی را برای جمعیت‌های فاقد حساب بانکی افزایش دهند. این بازارها همچنین با رقابت فزاینده یوآن دیجیتال چین روبرو هستند که از پیش در مناطق خاصی در گردش است و این امر بسیاری از کشورها را به تسریع برنامه‌های خود ترغیب می‌کند. این وضعیت، پویایی‌های متفاوتی را در فناوری بلاکچین و پذیرش آن نشان می‌دهد.

اما در حال حاضر، اکثریت کشورهای توسعه‌یافته به نظر می‌رسد که ترمز ارزهای دیجیتال ملی را کشیده‌اند؛ یا برای ارزیابی مجدد پیامدهای اقتصادی و یا برای انتظار تا مقررات استیبل‌کوین‌ها بازار دارایی‌های دیجیتال را تثبیت کند، پیش از ورود عمیق‌تر به آب‌های CBDC. این رویکرد محتاطانه، نه یک کنار گذاشتن کامل، بلکه بازنگری استراتژیک در مورد پیچیدگی‌های زیرساخت مالی و ریسک‌های احتمالی مرتبط با امنیت سایبری است. این تأمل به منظور اطمینان از آمادگی کامل سیستم‌ها قبل از عرضه گسترده است.

درس‌هایی از آفریقای جنوبی و ضرورت استانداردها

آفریقای جنوبی نمونه‌ای بارز از این بازنگری است. با وجود اینکه حدود ۱۶ درصد از بزرگسالان این کشور فاقد حساب بانکی هستند و بسیاری برای تراکنش‌های خود به پول نقد متکی‌اند، بانک مرکزی آفریقای جنوبی رویکردی محتاطانه در پیش گرفته است. این نهاد به دنبال گسترش دسترسی از طریق خدمات دیجیتال سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است، اما در مورد CBDC خرده‌فروشی، نیاز به تکرار ویژگی‌های پول نقد فیزیکی از جمله قابلیت آفلاین، پذیرش گسترده، رابط کاربری ساده و حفاظت قوی از حریم خصوصی را مطرح کرده است. این استانداردها باید قبل از هرگونه راه‌اندازی در اکوسیستم کریپتو برآورده شوند تا کارایی و امنیت تضمین شود.

گزارش‌ها نشان می‌دهند که نرخ پایین پذیرش در چندین کشوری که قبلاً ارزهای دیجیتال ملی را راه‌اندازی کرده‌اند، بر رویکرد محتاطانه آفریقای جنوبی تأثیر گذاشته است. تلاش‌های اخیر این کشور بر به‌روزرسانی زیرساخت‌های تسویه حساب و بهبود ارتباط بین موسسات مالی متمرکز شده است تا پایه‌ای قوی برای تأمین مالی دیجیتال ایجاد شود. یک CBDC خرده‌فروشی ممکن است در مرحله‌ای بعدی و زمانی که مزایا از هزینه‌ها فراتر روند، در این سیستم ادغام شود. این تجربیات نشان می‌دهد که در طراحی و اجرای هر پروژه بلاکچین در مقیاس ملی، پایداری، امنیت و پذیرش کاربر نهایی از سرعت پیش‌روی اولیه اهمیت بیشتری دارد.

موضع محتاطانه آفریقای جنوبی در قبال CBDC

در سال ۲۰۲۵، چشم‌انداز مالی جهانی شاهد یک تغییر جهت قابل توجه در مسیر توسعه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) بوده است. در حالی که بسیاری از کشورها در حال ارزیابی مجدد یا کند کردن تلاش‌های خود برای معرفی ارزهای دیجیتال با پشتوانه دولتی هستند، آفریقای جنوبی نیز یکی از این کشورهاست که برنامه‌های خود را با احتیاط دنبال می‌کند. ترکیبی از عدم قطعیت اقتصادی، چالش‌های نظارتی و نگرانی‌ها در مورد آمادگی بازار، بانک‌های مرکزی را بر آن داشته تا خطرات ورود به این حوزه نوظهور از فناوری بلاکچین را با دقت بیشتری بررسی کنند. موضع آفریقای جنوبی نه تنها بازتاب‌دهنده روندهای جهانی است، بلکه به دلایل داخلی و خاص خود نیز به سمت یک رویکرد محتاطانه تمایل یافته است، به خصوص با توجه به توقف برنامه‌های CBDC خرده‌فروشی و تمرکز بر موارد استفاده عمده‌فروشی در اکوسیستم مالی این کشور.

چالش‌های شمول مالی و استانداردهای CBDC خرده‌فروشی

یکی از اهداف اصلی بسیاری از پروژه‌های CBDC، گسترش شمول مالی است، و آفریقای جنوبی نیز از این قاعده مستثنی نیست. بر اساس یافته‌های بانک مرکزی این کشور، حدود ۱۶ درصد از بزرگسالان آفریقای جنوبی فاقد حساب بانکی هستند و بسیاری از آنها برای اکثر تراکنش‌های خود به پول نقد متکی‌اند. مؤسسه مالی این کشور به دنبال گسترش دسترسی از طریق خدمات دیجیتال سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است. با این حال، دستیابی به این هدف از طریق یک CBDC خرده‌فروشی نیازمند رعایت استانداردهای بسیار بالایی است. بانک مرکزی آفریقای جنوبی صراحتاً اعلام کرده است که یک CBDC خرده‌فروشی باید ویژگی‌های پول نقد فیزیکی را بازتولید کند. این ویژگی‌ها شامل قابلیت استفاده آفلاین، پذیرش گسترده، رابط کاربری ساده و حفاظت قوی از حریم خصوصی می‌شود. این استانداردها، طبق گزارش جدید بانک، باید قبل از هرگونه راه‌اندازی برآورده شوند. این تاکید بر الزامات سختگیرانه، نشان‌دهنده عمق احتیاط بانک مرکزی آفریقای جنوبی در قبال ورود به بازار ارزهای دیجیتال خرده‌فروشی است، چرا که نگران است مبادا بدون رعایت این اصول، تجربه ناموفقی در پیش باشد.

در حال حاضر، تلاش‌های این کشور بر به‌روزرسانی زیرساخت‌های تسویه و بهبود اتصال بین مؤسسات مالی متمرکز شده است. بانک مرکزی بر این باور است که این اقدامات می‌تواند پایه‌ای قوی برای امور مالی دیجیتال ایجاد کند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که یک CBDC خرده‌فروشی ممکن است در مرحله‌ای بعدی، زمانی که منافع آن از هزینه‌ها فراتر رود، در این سیستم ادغام شود. این رویکرد گام‌به‌گام و محتاطانه، تا حدی تحت تأثیر نرخ پایین پذیرش در چندین کشوری است که قبلاً ارزهای دیجیتال خود را راه‌اندازی کرده‌اند. این تجربیات بین‌المللی، آفریقای جنوبی را به سمت یک مسیر توسعه با دقت و تأمل بیشتر سوق داده است تا از تکرار اشتباهات احتمالی در پذیرش فناوری‌های جدید و حوزه کریپتو جلوگیری کند و یک سیستم مالی دیجیتال پایدار و مورد اعتماد را بنا نهد.

ابهامات رگولاتوری و اولویت‌بندی‌های جدید اقتصادی

پشت پرده کندی توسعه CBDC در آفریقای جنوبی و بسیاری از کشورهای دیگر، عوامل متعددی وجود دارد. یکی از نگرانی‌های کلیدی، عدم قطعیت نظارتی مداوم پیرامون استیبل کوین‌ها (Stablecoins) است. ظهور و رشد استیبل کوین‌ها باعث شده است که بانک‌های مرکزی در مورد لزوم داشتن ارزهای دیجیتال خود تجدید نظر کنند. کشورهایی مانند کره جنوبی تمرکز خود را به سمت قانون‌گذاری استیبل کوین‌ها معطوف کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر مانند بریتانیا در حال بررسی این موضوع هستند که آیا راه‌حل‌های خصوصی می‌توانند بدون نیاز به یک سیستم کاملاً دولتی، به اهداف مشابهی دست یابند یا خیر. این بحث‌ها، پیچیدگی‌های بیشتری را به تصمیم‌گیری در مورد CBDCها و آینده دارایی‌های دیجیتال اضافه می‌کند.

از نظر اقتصادی، هزینه و پیچیدگی راه‌اندازی یک ارز دیجیتال ملی اغلب زمانی دشوار است که سیستم‌های موجود همچنان به خوبی عمل می‌کنند. در کشورهایی مانند کره جنوبی و بریتانیا، دولت‌ها تصمیم گرفته‌اند منابع خود را به سایر مسائل اقتصادی حیاتی هدایت کنند تا اینکه اصرار بر پیشبرد ارزهای دیجیتال داشته باشند. علاوه بر این، برخی از بانک‌های مرکزی نگران پذیرش عمومی هستند و می‌ترسند که CBDC‌ها با استقبال آهسته یا مقاومت شهروندانی مواجه شوند که به سیستم‌های بانکداری سنتی عادت کرده‌اند. این نگرانی‌ها، همراه با شناسایی کریپتو و استیبل کوین‌ها به عنوان ریسک‌های مالی توسط بانک ذخیره آفریقای جنوبی، دلیل دیگری برای احتیاط مضاعف این کشور است. در نتیجه، آفریقای جنوبی در حال حاضر برنامه‌های CBDC خرده‌فروشی خود را کنار گذاشته و بر موارد استفاده عمده‌فروشی متمرکز شده است، که نشان‌دهنده یک رویکرد واقع‌بینانه و مبتنی بر ارزیابی ریسک در فضای وب۳ است.

روندهای متضاد و چشم‌انداز آینده ارزهای دیجیتال

در حالی که تأخیر در پروژه‌های CBDC در سال ۲۰۲۵ به تیتر خبرها تبدیل شده است، این روند فراگیر و یک‌دست نیست. در واقع، بسیاری از بازارهای نوظهور، به‌ویژه در خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا، توسعه CBDC را تسریع می‌کنند، جایی که ارزهای دیجیتال می‌توانند به تقویت شمول مالی کمک شایانی کنند. این بازارها همچنین شاهد رقابت فزاینده‌ای از سوی یوان دیجیتال چین هستند که در حال حاضر در مناطق منتخب در گردش است و کشورهای دیگر را وادار می‌کند تا برنامه‌های خود را تسریع بخشند. این تضاد در رویکردها نشان می‌دهد که کشورهای مختلف بر اساس نیازها و شرایط اقتصادی خاص خود، مسیرهای متفاوتی را در پیش گرفته‌اند و پذیرش فناوری‌های بلاکچین در هر منطقه با سرعت و دلایل خاص خود پیش می‌رود.

با این حال، در حال حاضر، به نظر می‌رسد اکثر کشورهای توسعه‌یافته در زمینه ارزهای دیجیتال ترمز کرده‌اند - یا برای ارزیابی مجدد پیامدهای اقتصادی و یا برای انتظار تا مقررات استیبل کوین‌ها بازار دارایی‌های دیجیتال را تثبیت کند، پیش از آنکه عمیق‌تر وارد آب‌های CBDC شوند. موضع محتاطانه آفریقای جنوبی نیز در این دسته قرار می‌گیرد، زیرا این کشور به جای عجله در راه‌اندازی یک سیستم پیچیده و پرریسک، ترجیح می‌دهد ابتدا زیرساخت‌های لازم را تقویت کرده، استانداردهای سختگیرانه را رعایت کند و به پایداری رگولاتوری بازار وسیع‌تر کریپتو و بلاکچین اجازه ظهور دهد. این رویکرد نشان می‌دهد که حتی در بحبوحه هیجان پیرامون نوآوری‌های وب۳، بانک‌های مرکزی همچنان به مدیریت ریسک و حفظ ثبات مالی اولویت می‌دهند تا از هرگونه آسیب احتمالی به کاربران یا سیستم بانکی جلوگیری شود.

موانع اقتصادی و قانونی بر سر راه CBDCها

در سال ۲۰۲۵، چشم‌انداز مالی جهانی شاهد تحولی قابل توجه در مسیر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) بوده است. بسیاری از کشورها در پی تردیدهای اقتصادی، چالش‌های نظارتی و نگرانی‌ها در مورد آمادگی بازار، برنامه‌های خود را برای معرفی این پول‌های دیجیتال دولتی متوقف یا کند کرده‌اند. این توقف، نشان‌دهنده ارزیابی مجدد ریسک‌های ورود به حوزه ارزهای دیجیتال توسط بانک‌های مرکزی است. به عنوان مثال، آفریقای جنوبی، با وجود اینکه حدود ۱۶ درصد از بزرگسالانش به بانک دسترسی ندارند و اغلب به پول نقد متکی هستند، رویکرد محتاطانه‌ای در پیش گرفته است. این کشور به جای پیشبرد فوری یک CBDC خرده‌فروشی، بر بهبود زیرساخت‌های تسویه و افزایش اتصال بین موسسات مالی تمرکز کرده است. استانداردهای بالایی برای CBDC خرده‌فروشی تعیین شده است، از جمله قابلیت آفلاین، پذیرش گسترده، رابط کاربری ساده و محافظت قوی از حریم خصوصی، که برآورده کردن آن‌ها پیش از هر گونه پیاده‌سازی الزامی است. این تأخیر در پذیرش CBDCها، ناشی از ترکیبی از عوامل اقتصادی و نظارتی است که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شوند و بازتاب‌دهنده پیچیدگی‌های این حوزه نوظهور در اکوسیستم وب ۳ و کریپتو است.

چالش‌های نظارتی و ظهور استیبل‌کوین‌ها

یکی از اصلی‌ترین دلایل کند شدن روند توسعه و معرفی CBDCها، عدم قطعیت نظارتی پیرامون استیبل‌کوین‌ها (Stablecoins) است. استیبل‌کوین‌ها، ارزهای دیجیتالی هستند که برای حفظ ارزش ثابت خود نسبت به یک دارایی پایدارتر، مانند ارزهای فیات، طراحی شده‌اند. افزایش محبوبیت و کاربرد این دارایی‌های دیجیتال، بانک‌های مرکزی را به این فکر واداشته است که آیا واقعاً به ارزهای دیجیتال خودشان نیاز دارند یا خیر. این پدیده، به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، باعث شده تا تمرکز از توسعه CBDC به سمت قانون‌گذاری استیبل‌کوین‌ها معطوف شود. به عنوان مثال، کره جنوبی به جای پیشبرد جدی CBDC، به سمت قانون‌گذاری استیبل‌کوین‌ها حرکت کرده است. بریتانیا نیز در حال بررسی این موضوع است که آیا راه‌حل‌های خصوصی، می‌توانند اهداف مشابهی را بدون نیاز به یک سیستم کاملاً دولتی برآورده کنند. این تغییر رویکرد نشان می‌دهد که بخش خصوصی در حوزه دارایی‌های دیجیتال، با نوآوری‌هایی مانند استیبل‌کوین‌ها، می‌تواند جایگزین‌هایی برای طرح‌های دولتی ارائه دهد. این تحولات بر ضرورت درک عمیق‌تر مفاهیم بلاکچین و پروتکل‌های دیفای (DeFi) در فضای مالی کنونی تأکید می‌کند و ریسک‌های نظارتی را به یک نقطه محوری برای تصمیم‌گیری‌ها تبدیل می‌سازد. در این میان، هر گونه عدم وضوح می‌تواند راه را برای سوءاستفاده‌های احتمالی، از جمله فیشینگ یا کلاهبرداری، باز کند که لزوم قوانین شفاف را دوچندان می‌سازد.

هزینه‌های اقتصادی و نگرانی‌ها از پذیرش عمومی

جنبه اقتصادی نیز نقش مهمی در توقف یا کندی پروژه‌های CBDC ایفا می‌کند. هزینه و پیچیدگی راه‌اندازی یک ارز دیجیتال ملی، زمانی که سیستم‌های موجود همچنان به خوبی عمل می‌کنند، به سختی قابل توجیه است. در کشورهایی مانند کره جنوبی و بریتانیا، دولت‌ها تصمیم گرفته‌اند منابع خود را به جای پیشبرد ارزهای دیجیتال، به مسائل حیاتی اقتصادی دیگر اختصاص دهند. این تصمیم‌گیری‌ها نشان‌دهنده یک ارزیابی واقع‌بینانه از توجیه اقتصادی و بازگشت سرمایه در پروژه‌های بزرگ زیرساخت دیجیتالی است. علاوه بر مسائل مالی، بانک‌های مرکزی نگران پذیرش عمومی CBDCها نیز هستند. این نگرانی‌ها از این رو ناشی می‌شود که ممکن است شهروندان، که به سیستم‌های بانکی سنتی عادت کرده‌اند، از پذیرش CBDCها استقبال نکنند یا حتی در برابر آن‌ها مقاومت نشان دهند. نرخ‌های پایین پذیرش در چندین کشور که قبلاً ارزهای دیجیتال خود را راه‌اندازی کرده‌اند، این ترس را تقویت کرده و آفریقای جنوبی را نیز به اتخاذ رویکردی محتاطانه سوق داده است. این چالش‌ها نیازمند طراحی رابط کاربری (UI) ساده و ویژگی‌هایی مشابه پول نقد فیزیکی، از جمله قابلیت آفلاین و حفاظت از حریم خصوصی، برای تشویق به پذیرش گسترده‌تر در میان کاربران عادی و جلوگیری از شکاف دیجیتالی است. در نهایت، تمرکز بر روی نیازهای کاربران و تضمین امنیت پلتفرم در برابر حملات سایبری و کلاهبرداری‌های احتمالی، کلید موفقیت هر طرح CBDC خواهد بود.

رویکردهای متفاوت: از توقف تا تسریع در بازارهای نوظهور

در حالی که تأخیر در پروژه‌های CBDC در سال ۲۰۲۵ خبرساز شده است، این یک روند یکپارچه نیست. در واقع، بسیاری از بازارهای نوظهور، به ویژه در خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا، در حال تسریع توسعه CBDC هستند. در این مناطق، ارزهای دیجیتال می‌توانند به افزایش شمول مالی کمک کنند، زیرا درصد زیادی از جمعیت به خدمات بانکی دسترسی ندارند. این کشورها فرصتی را برای بهبود دسترسی به خدمات مالی سریع‌تر و ارزان‌تر از طریق CBDCها می‌بینند. رقابت فزاینده از سوی یوان دیجیتال چین، که در حال حاضر در مناطق منتخب در گردش است، نیز به این بازارها انگیزه داده تا برنامه‌های خود را با سرعت بیشتری پیش ببرند. این یوان دیجیتال، به عنوان یک نمونه موفق از ارز دیجیتال بانک مرکزی، سایر کشورها را ترغیب می‌کند تا عقب نمانند و زیرساخت‌های مالی خود را در راستای فناوری بلاکچین به‌روز کنند. با این حال، در حال حاضر، اکثر کشورهای توسعه‌یافته به نظر می‌رسد که در مورد ارزهای دیجیتال ترمز کرده‌اند؛ یا برای ارزیابی مجدد پیامدهای اقتصادی یا برای انتظار جهت تثبیت مقررات استیبل‌کوین‌ها در بازار دارایی‌های دیجیتال، پیش از اینکه عمیق‌تر به آب‌های CBDC بپردازند. این رویکردهای متفاوت، نشان‌دهنده گستره دیدگاه‌ها و نیازهای متفاوت اقتصادی و اجتماعی در سراسر جهان است، اما همگی بر اهمیت امنیت کیف پول‌های دیجیتال و حفاظت از اطلاعات کاربران تأکید دارند.

شتاب توسعه CBDC در بازارهای نوظهور

در حالی که سال ۲۰۲۵ شاهد کند شدن روند معرفی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته بودیم، این روند یکسان و فراگیر نیست. در واقع، در نقطه مقابل، بسیاری از بازارهای نوظهور به سرعت در حال پیشبرد توسعه CBDC‌های خود هستند. این شتاب به‌ویژه در خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا مشهود است، مناطقی که ارزهای دیجیتال دولتی می‌توانند نقش کلیدی در تقویت شمول مالی و ارائه خدمات بانکی به جمعیت فاقد دسترسی به بانک‌ها ایفا کنند. برخلاف کشورهای توسعه‌یافته که دغدغه‌هایی نظیر عدم قطعیت نظارتی پیرامون استیبل‌کوین‌ها، هزینه‌های بالا و پیچیدگی‌های راه‌اندازی، و ترس از پذیرش عمومی را مطرح می‌کنند، بازارهای نوظهور با انگیزه‌های متفاوتی به این مسیر گام نهاده‌اند. این تفاوت در رویکرد، چشم‌انداز آینده ارزهای دیجیتال دولتی را به دو بخش کاملاً متمایز تقسیم می‌کند، جایی که نیازهای اساسی اقتصادی و رقابت منطقه‌ای، محرک‌های اصلی برای نوآوری هستند.

شمول مالی: نیروی محرکه اصلی در اقتصادهای نوظهور

یکی از اصلی‌ترین دلایل شتاب توسعه CBDC در بازارهای نوظهور، پتانسیل بالای این فناوری برای گسترش شمول مالی است. در بسیاری از این مناطق، بخش قابل توجهی از جمعیت همچنان به خدمات بانکی دسترسی ندارند و بخش عمده‌ای از تراکنش‌های خود را با پول نقد انجام می‌دهند. به عنوان مثال، در آفریقای جنوبی، تقریباً ۱۶ درصد از بزرگسالان فاقد حساب بانکی هستند و برای بیشتر معاملات خود به پول نقد متکی‌اند. بانک‌های مرکزی در این کشورها به دنبال گسترش دسترسی به خدمات مالی از طریق راه‌حل‌های دیجیتال سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند. یک CBDC خرده‌فروشی می‌تواند با تکرار ویژگی‌های پول نقد فیزیکی، از جمله قابلیت آفلاین، پذیرش گسترده، رابط کاربری ساده و حفاظت قوی از حریم خصوصی، این خلاء را پر کند. این ویژگی‌ها برای اطمینان از اینکه CBDC‌ها به ابزاری برای همه افراد جامعه تبدیل می‌شوند، ضروری هستند. این نهادها معتقدند که با ایجاد یک زیرساخت مالی دیجیتال کارآمد و امن، می‌توانند پایه‌های یک اقتصاد دیجیتال فراگیر را بنا نهند و در آینده، CBDC را به عنوان یک لایه اضافی برای افزایش بهره‌وری و دسترسی به این سیستم اضافه کنند.

رقابت منطقه‌ای و واکنش به یوان دیجیتال چین

علاوه بر شمول مالی، رقابت منطقه‌ای نیز نقش مهمی در تسریع برنامه‌های CBDC در بازارهای نوظهور ایفا می‌کند. این بازارها شاهد افزایش رقابت از جانب یوان دیجیتال چین (e-CNY) هستند که قبلاً در مناطق خاصی در گردش است. موفقیت و گسترش یوان دیجیتال، سایر کشورها، به‌ویژه در خاورمیانه و آفریقا، را برانگیخته تا برنامه‌های CBDC خود را تسریع کنند. این فشار رقابتی، بانک‌های مرکزی را به این سمت سوق می‌دهد که راهکارهای بومی خود را برای ارزهای دیجیتال ارائه دهند تا از عقب‌ماندگی در این عرصه مهم جلوگیری کرده و استقلال مالی خود را در چشم‌انداز رو به تحول وب۳ (Web3) حفظ کنند. توسعه یک CBDC ملی می‌تواند به این کشورها کمک کند تا کنترل بیشتری بر سیاست‌های پولی خود داشته باشند و از وابستگی احتمالی به ارزهای دیجیتال خارجی یا استیبل‌کوین‌های خصوصی که ممکن است در آینده غالب شوند، جلوگیری کنند. این یک بازی استراتژیک در مقیاس جهانی است که در آن نوآوری دیجیتال به ابزاری برای قدرت و نفوذ اقتصادی تبدیل شده است.

چالش‌ها و ضرورت امنیت دیجیتال در توسعه CBDC

با وجود شتاب در توسعه، بازارهای نوظهور نیز با چالش‌هایی روبرو هستند که نیازمند توجه ویژه است. اطمینان از زیرساخت‌های فناوری قوی، آموزش عمومی، و حفاظت از کاربران در برابر خطرات دیجیتال از جمله این چالش‌هاست. با ورود به دنیای ارزهای دیجیتال، آگاهی از تهدیدات امنیت دیجیتال، مانند حملات فیشینگ (Phishing) که می‌تواند به سرقت کیف پول دیجیتال (Digital Wallet) کاربران منجر شود، حیاتی است. بانک‌های مرکزی باید اطمینان حاصل کنند که سیستم‌های CBDC آن‌ها با استانداردهای بالای امنیتی طراحی شده‌اند و مکانیزم‌های قوی برای شناسایی و پیشگیری از کلاهبرداری‌ها دارند. حفظ حریم خصوصی کاربران نیز یک نگرانی کلیدی است که باید در طراحی CBDCها لحاظ شود تا اعتماد عمومی جلب گردد. برای موفقیت بلندمدت، CBDCها باید بتوانند به طور موثر از دارایی‌های دیجیتال و اطلاعات شخصی کاربران محافظت کنند و در عین حال، به توسعه اقتصادی و شمول مالی کمک کنند. این نیازمند همکاری بین بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی، و سرمایه‌گذاری در آموزش و آگاهی‌رسانی به عموم مردم در مورد نحوه استفاده ایمن از این فناوری‌های نوین است.

به طور خلاصه، در حالی که کشورهای توسعه‌یافته با احتیاط بیشتری به سمت CBDC گام برمی‌دارند، بازارهای نوظهور با انگیزه‌های قوی‌تر و نیازهای مشخص‌تر، مسیر توسعه را با سرعت بیشتری طی می‌کنند. شمول مالی به عنوان یک مزیت اجتماعی و اقتصادی، و رقابت از جانب ارزهای دیجیتال قدرتمند منطقه، موتورهای اصلی این حرکت هستند. با این حال، موفقیت نهایی این ابتکارات بستگی به توانایی این کشورها در ایجاد سیستم‌های امن، پایدار و قابل اعتماد دارد که می‌تواند همزمان با ترویج دسترسی مالی، از کاربران در برابر خطرات نوظهور در فضای دارایی‌های دیجیتال محافظت کند و زیرساختی مقاوم برای اقتصاد دیجیتال آینده فراهم آورد.

چشم‌انداز دوگانه آینده ارزهای دیجیتال ملی

در سال ۲۰۲۵، صحنه مالی جهانی شاهد یک تغییر چشمگیر بوده است؛ عرضه ارزهای دیجیتال ملی (CBDC) در بسیاری از کشورها با چالش‌ها و موانع متعددی روبرو شده است. این کندی نه تنها در آفریقای جنوبی بلکه در سطح جهانی مشاهده می‌شود، جایی که بسیاری از کشورها تصمیم گرفته‌اند برنامه‌های خود را برای معرفی این ارزهای دیجیتال دولتی متوقف یا کندتر کنند. ترکیبی از عدم قطعیت اقتصادی، چالش‌های نظارتی و نگرانی‌ها در مورد آمادگی بازار، بانک‌های مرکزی را بر آن داشته تا ریسک‌های ورود به حوزه ارزهای دیجیتال ملی را دوباره ارزیابی کنند. این ارزیابی مجدد، به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، رویکرد محتاطانه‌ای را در پیش گرفته است.

توقف موقت در کشورهای توسعه‌یافته: عوامل کلیدی

کشورهایی مانند آفریقای جنوبی نمونه بارز این رویکرد محتاطانه هستند. یافته‌های بانک مرکزی این کشور نشان می‌دهد که حدود ۱۶ درصد از بزرگسالان آفریقای جنوبی همچنان فاقد حساب بانکی هستند و بسیاری از معاملات خود را با پول نقد انجام می‌دهند. در حالی که این نهاد به دنبال گسترش دسترسی از طریق خدمات دیجیتال سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است، اما برای یک CBDC خرده‌فروشی (retail CBDC) نیازمندی‌های خاصی را مطرح کرده است. این نیازمندی‌ها شامل قابلیت آفلاین، پذیرش گسترده، رابط کاربری ساده و حفاظت قوی از حریم خصوصی است که قبل از هرگونه راه‌اندازی باید به طور کامل برآورده شوند. گزارش جدید بانک مرکزی آفریقای جنوبی اشاره می‌کند که تلاش‌های اخیر بیشتر بر به‌روزرسانی زیرساخت‌های تسویه حساب و بهبود ارتباط بین موسسات مالی متمرکز شده است تا پایه‌ای برای مالیه دیجیتال ایجاد شود. این گزارش همچنین به نرخ پایین پذیرش ارزهای دیجیتال در چندین کشور که قبلاً آن‌ها را راه‌اندازی کرده‌اند، اشاره دارد که بر رویکرد محتاطانه آفریقای جنوبی تأثیر گذاشته است.

چالش‌های نظارتی و رقابت با استیبل‌کوین‌ها

یکی از دلایل اصلی کندی توسعه CBDCها، عدم قطعیت نظارتی پیرامون استیبل‌کوین‌ها (Stablecoins) است. افزایش محبوبیت استیبل‌کوین‌ها، که ارزهای دیجیتالی با پشتوانه دارایی‌های باثبات (مانند ارزهای فیات) هستند، باعث شده است که بانک‌های مرکزی در مورد نیاز به ارزهای دیجیتال ملی خود تجدید نظر کنند. برای مثال، کشورهایی مانند کره جنوبی تمرکز خود را به سمت قانون‌گذاری استیبل‌کوین‌ها معطوف کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر مانند بریتانیا در حال بررسی این موضوع هستند که آیا راه‌حل‌های خصوصی می‌توانند اهداف مشابهی را بدون نیاز به یک سیستم کاملاً دولتی محقق سازند. از نظر اقتصادی، هزینه و پیچیدگی راه‌اندازی یک ارز دیجیتال ملی در شرایطی که سیستم‌های موجود به خوبی عمل می‌کنند، دشوار است. دولت‌ها در کشورهایی مانند کره جنوبی و بریتانیا ترجیح داده‌اند منابع خود را به سایر مسائل اقتصادی حیاتی هدایت کنند تا اینکه به سمت ارزهای دیجیتال ملی پیش بروند. علاوه بر این، برخی بانک‌های مرکزی نگران پذیرش عمومی هستند و می‌ترسند که CBDCها با استقبال کند یا مقاومت شهروندانی مواجه شوند که به سیستم‌های بانکی سنتی عادت کرده‌اند.

شتاب در بازارهای نوظهور: شمول مالی و رقابت منطقه‌ای

با این حال، تأخیر در پروژه‌های CBDC یک روند فراگیر نیست. در واقع، بسیاری از بازارهای نوظهور، به ویژه در خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا، توسعه CBDC را تسریع می‌کنند. در این مناطق، ارزهای دیجیتال ملی می‌توانند به تقویت شمول مالی کمک کنند، به این معنی که افراد بیشتری به خدمات مالی دسترسی پیدا می‌کنند. این بازارها همچنین شاهد رقابت فزاینده از سوی یوان دیجیتال چین هستند که در حال حاضر در مناطق منتخب در گردش است و کشورهای دیگر را وادار می‌کند تا برنامه‌های خود را تسریع بخشند. برای این کشورها، مزایای بالقوه CBDCها، از جمله کارایی بیشتر در پرداخت‌ها، کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش شفافیت، از ریسک‌های موجود فراتر است.

جمع‌بندی و توصیه نهایی: چشم‌اندازی محتاطانه اما متغیر

در حال حاضر، به نظر می‌رسد که اکثر کشورهای توسعه‌یافته روند توسعه ارزهای دیجیتال ملی را کند کرده‌اند؛ چه برای ارزیابی مجدد پیامدهای اقتصادی و چه برای انتظار برای تثبیت مقررات استیبل‌کوین‌ها در بازار دارایی‌های دیجیتال قبل از ورود عمیق‌تر به آب‌های CBDC. این وضعیت نشان‌دهنده یک چشم‌انداز دوگانه برای آینده CBDCها است: رویکرد محتاطانه و تأملی در اقتصادهای پیشرفته در مقابل شتاب‌بخشی و پذیرش سریع‌تر در بازارهای نوظهور. توصیه نهایی این است که هر کشور باید با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و نظارتی خود، یک استراتژی مناسب برای CBDCها در پیش گیرد. ارزیابی دقیق مزایا و معایب، توجه به نیازهای کاربران و ایجاد چارچوب‌های نظارتی قوی و شفاف، کلید موفقیت در این عرصه پرچالش خواهد بود تا اطمینان حاصل شود که راه‌حل‌های دیجیتال مالی، اهداف مورد نظر را به طور مؤثر و امن برآورده می‌کنند.